Lieve mensen attenderen me met regelmaat op reisverhalen van vrouwen.
Hun zin begint dan altijd met: “Ken je….?”.
Wat volgt zijn soms bekende, maar even vaak ook totaal onbekende verhalen en/of namen. Ik word altijd blij wanneer mensen de naam of het verhaal van een reislustige vrouw ergens oppikken en bovenal onthouden. Om het even of het om Nederlandse dan wel buitenlandse vrouwen gaat.
vooroordelen
Soms belandt er dan een naam op je bureau waarbij meteen alle sluizen vol vooroordelen wagenwijd openklappen. Dat gebeurde bij mij toen de naam Rie Cramer viel. De vrouw van de zoete kindertekeningen, van de vierjaargetijden-kleurplaten en dito borduurpatronen.
verrassend
Met gepaste reserve ging ik op zoek naar haar verhalen over Spanje. Maar tot mijn grote verrassing bleek de vrouw van de zoete kindertekeningen echt humoristisch – bij tijd en wijle behoorlijk cynisch – en gewoon onderhoudend te schrijven over haar leven op het eiland Mallorca. Cramer vertrok in 1954 naar het Spaanse eiland in de Middellandse Zee en woonde er tot in 1971 bijna het gehele jaar – tenzij visa-regels haar dwongen enige tijd in Nederland door te brengen.
Mallorca
Ze schreef drie boekjes over Mallorca. Weliswaar is haar schrijfstijl niet tijdloos – maar voor liefhebbers van het genre reisliteratuur zijn ze zeker de moeite waard.
Cramers uitgaven hebben absoluut een universele waarde. Want grappig genoeg herken je in de opbouw van de drie boekjes het gedrag van ons allemaal tijdens elke willekeurige verblijfsvakantie. Of we nu afgelopen jaar ergens heengingen, of – zoals Rie Cramer – bijna zeventig jaar geleden neerstreken op een Spaans eiland.
Rie Cramer: 1956 – Viva Mallorca; 1961 – Mallorca, eiland van rust; 1963 – Mallorcanen
drie fasen
Eerst verkennen we de eigen (directe) leefomgeving. Werkt alles in de keuken? Wie zijn de buren? Hoe is het uitzicht? Waar zijn de winkels?
Daarna komt de vraag ‘wat is hier te doen?’ Is het de moeite waard? Hoe kom ik daar?
Waarna na verloop van tijd uiteindelijk ook aandacht opborrelt voor de lokale samenleving.
Volgens dat aloude recept van menselijk gedrag kun je ook de boekjes van Rie Cramer lezen. Het eerste deel uit 1956 concentreert zich op gebeurtenissen in en rond hun huis en het dorp waar ze zich min of meer vestigden. Het tweede deel uit 1961 neemt je vooral mee op excursie over het eiland. Het overlaadt je met historische details, net als bij een reisgids. Het derde deel tenslotte, laat een glimp zien van de Spaanse maatschappij zoals die tot 1963 functioneerde op het eiland Mallorca.
tijdbeeld
Gecombineerd vormen de boekjes een boeiend tijdbeeld. Verhalen over kneuterige dorpjes, reizen per rammelende aftandse autobussen en plattelandsontwikkeling worden afgewisseld met die van sigarettensmokkelaars, huisbewaarders, opkomst van het massatoerisme, projectontwikkelaars, generatiekloof en nozems; werkelijk álles komt voorbij.
Een grote dank dus aan degene die mij attendeerde op deze onbekende kant van Rie Cramer.
Frieda van Essen,
augustus 2019
Rie Cramer
1956 – Viva Mallorca
1961 – Mallorca, eiland van rust
1963 – Mallorcanen