Een bijzondere vrouw uit het Californië van de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw stond krachtig in het leven. Ze was ongehuwd, onafhankelijk en bezeten van het ‘Arctisch gevoel’. Ze organiseerde expeditie na expeditie – om een zinvolle bijdrage te kunnen leveren aan onze kennis over poolgebieden – om zich te laven aan de wereld van sneeuw en ijs in het Hoge Noorden. Kosten noch moeite werden gespaard. Maar in tegenstelling tot al die andere bekende mannen-poolreizigers voor en na haar, raakte zij in de vergetelheid.

schatrijk
Louise Arner Boyd (1887-1972) was niet gewoon rijk. Vanwege een grote erfenis was ze schatrijk en zó vermogend dat ze haar arctische expedities niet alleen zelf bekostigde, maar ook anderen uitnodigde om op haar kosten mee op reis te gaan. Zo stelde zij in 1928 haar volledig uitgeruste schip inclusief manschappen gratis ter beschikking van de Noorse overheid tijdens de S&R van Roald Amundsen. De beroemde Noorse poolreiziger was met zijn vliegtuig (inclusief Franse bemanning) van de morse radar verdwenen. Heel de wereld was in rep en roer. Louise twijfelde geen moment, keerde de steven en zette al haar eigen plannen in de koelkast.

topografisch fotograaf
In de jaren daarna ontwikkelde zij zich tot een ervaren en gerespecteerd poolreiziger en topografisch fotograaf. Ze was zelfs zó goed dat de Amerikaanse overheid haar ten tijde van de Tweede Wereldoorlog om hulp en advies vroeg t.a.v. het Noord-Atlantisch gebied.

Boekomslag Louise Arner Boyd signeert globe - publicatie Frieda van Essen

Louise Arner Boyd signeert globe bij ASG.

vrijheid
Wat dreef Louise A. Boyd? We weten het niet met zekerheid. Maar Reeve Lindbergh (dochter van) legde eens uit dat haar moeder – en Louises leeftijdgenoot – Anne Morrow Lindbergh haar vliegtochten over de wereld met echtgenoot Charles net zo zeer zag als een innerlijk ontdekkingsreis als letterlijke avontuurlijke ontdekkingsreizen. Reeve stelde: ‘De belangrijkste bevinding van vrouwelijke ontdekkingsreizigers is misschien wel de vrijheid, die de kern is van het ontdekken zelf. Mijn moeder vertelde me dat dit voor een vouw uit haar tijd met geen enkele ervaring te vergelijke was.’

gerespecteerd door poolreizigers
Vrijheid en de mogelijkheid om jezelf te ontdekken. Louise opereerde niet onder de hoede van een echtgenoot en moest haar vrije positie vanuit eigen (financiële) kracht bevechten. In de wereld van ervaren mannen-poolreizigers was Louises rijkdom en achtergrond al snel geen issue meer. In die geheel eigen wereld ver weg van huis werd ze gerespecteerd en geaccepteerd. Misschien stiftte ze tussendoor haar lippen of poederde ze haar neus, maar ze stond wel wacht aan dek, draaide net zo veel werkuren als ieder ander. De twee gouden poolregels leken haar op het lijf geschreven -niet zeuren, maar poetsen. Alsook – wie er ook tegenover je staat, je helpt altijd iemand in nood.

genegeerd door wetenschappers
Anders was haar verstandhouding met mannen-wetenschappers die zij aan boord nodigde. Die waren niet altijd even geïnteresseerd in Groenland of het poolgebied an sich, laat staan de zeer eigen mini samenleving van poolreizigers – en soms – zélfs niet in het wetenschappelijk groepsresultaat van een expeditie. Deze mannen wilden vooral individueel schitteren binnen academische fora en hun eigen vakgebied buiten het poolgebied. Het resultaat was een extreem lage acceptatiegraad van Louise A. Boyd binnen deze groep. Want voor WO-II was het voor veel mannen onverteerbaar om financieel afhankelijk te zijn van een vrouw. Laat staan -oh gruwel- een vrouw als chef en expeditieleider te hebben!!

prachtvrouw waar er geen twee van zijn
Zonder haar financiële middelen was het voor Louise A. Boyd waarschijnlijk ronduit onmogelijk geweest om al die poolreizen te ondernemen. Als vrouw stond ze in haar tijd op te grote achterstand, werd ze ‘never nooit’ serieus genomen als expeditieleider. Daar waar Roald Amundsen nooit is nagedragen dat hij geen academische opleiding volgde, wordt dat Louise Boyd tot op de dag van vandaag voor de voeten geworpen.
Op de een of andere manier mankeert er continu iets aan Louise Arner Boyd. Ze was te zelfstandig, te veel eisend, te rijk, te veel een socialite, te laag opgeleid (autodidact), te veel een bedreiging voor mannen op de carrière ladder, te, te, te…
Waarom erkennen we niet gewoon haar wetenschappelijke en cartografische inzet. Waarom noemen we haar niet gewoon een prachtvrouw waar er geen twee van zijn?!

Louise A. Boyd,
The fiord region of east Greenland. New York, N. Y., American Geographical Society, 1935.

Louise A. Boyd,
The coast of northeast Greenland, with hydrographic studies in the Greenland Sea. The Louise A. Boyd Arctic expeditions of 1937 and 1938. New York, American Geographical Society, 1948.

Essen, F. van, Louise Arner Boyd – poolreiziger, schatrijk en vrouw. PooltotPool-serie 2020.

Kafarowski, J., The Polar Adventures of a Rich American Dame. A life of Louise Arner Boyd. Toronto, 2017.

Lindbergh, R., ‘Inleiding’. In M. Slung, Leven met kannibalen. Amsterdam, 2001.

Na een lange pauze gaan de zalen momenteel weer open. Heerlijk. Want een lezing geven is leuk. Vooral als je op een dag als 8 maart mag vertellen over vrouwen op reis, over Nederlandse vrouwen op reis. Want steeds opnieuw blijkt dat het publiek wel een heel palet dames uit het buitenland kent, maar nauwelijks Nederlandse namen. Behalve Alexandrine Tinne natuurlijk. Daarin is in de afgelopen periode niet zoveel veranderd, dus mijn missie is nog onverminderd actueel.

Reislustige vrouwen Henriëtte en Alexandrine

De zalen gaan weer open voor de lezing: ‘Vrouwen op reis zijn (naïeve) toerist, mannen op reis zijn reiziger.Werkelijk?’

Idool Alexandrine Tinne
Alexandrine Tinne vertegenwoordigt alles wat we ons voorstellen bij een avontuurlijke en/of reislustige vrouw. Jong, doortastend en voor de duvel niet bang. En opvallend genoeg; juist ook mannen lopen weg met haar, schrijven over haar, leggen haar leven onder een vergrootglas. Eén onderzoeker gaf eens ruiterlijk toe dat hij eigenlijk – nu, honderdvijftig jaar na haar dood – toch wel een beetje verliefd op haar was.

Haar gewelddadige dood op jonge leeftijd (34 jaar) zal bijgedragen hebben aan het bijna romantische beeld dat nu de ronde doet. Bovendien is het de vraag hoeveel van boven genoemde mannen zouden applaudisseren wanneer hun eigen dochter, zus of echtgenote zulke strapatsen uit zou halen als Alexandrine. Want wees eerlijk, een tegendraadse jonge vrouw uit een ver verleden is een veiliger idool dan een levensechte vrouw van vlees en bloed uit iemands eigen directe omgeving. Dan is het toch vaak even slikken.

Samen met moeder en bediendenpaar
Daarnaast – Alexandrine reisde niet alleen. Bijna alle tochten ondernam ze samen met haar moeder en een bediendenpaar. Ze heeft ons zelf geen reisdagboeken of stapels brieven nagelaten. Haar verhaal kennen we voornamelijk via haar moeder Henriette. Die hield (reis)dagboeken bij, die schreef lange brieven naar familieleden in Nederland en Engeland en vertelde over hun wederwaardigheden onderweg. Veel van wat door latere auteurs Alexandrine in de mond is gelegd, komt dus eigenlijk van haar moeder. Een vrouw die steeds opnieuw in alle Alexandrine-literatuur als een soort bijzaak genoemd staat.

Door Henriëttes ogen 
Henriette noteerde wat ze deden, filterde hun leven tot wat in háár ogen vermeldingswaardige gebeurtenissen waren. Daarmee kennen we het leven van Alexandrine door de ogen van haar moeder. Of Alexandrine het zelf ook zo zag, het eens was met moeders visie, de zelfde accenten zou leggen, emoties net zo zou voelen … we weten het eenvoudigweg niet.

Henriette is dus onze bron. Het is steeds háár tekst, door háár ogen kijken we naar hun reisavonturen. Daarmee is het  eigenlijk bijzonder dat alleen Alexandrine het stempel van avonturierster of reislustige vrouw kreeg – en Henriette slechts een soort aanhangsel, een facilitator zonder eigen statuur werd, net als het bediendenpaar Flora en Jan.

Vandaag breek ik graag een lans voor moeder Henriette.

Frieda van Essen
Maart 2022