Afgelopen december verscheen naast Elise’s reis naar Parijs in 1858 nog een historisch reisverhaal in het Nederlands. Een vertaling van het fascinerende boek van de Oostenrijkse Christiane Ritter: Een vrouw in de poolnacht.
Het andere expeditieverslag
In 1934/35 overwintert Christiane Ritter op de noordkust van Spitsbergen. Een tijd waarin vrouwen thuis voor het huishouden en de kinderen moeten zorgen – in de beschutting van een comfortabele woning, een dorp, een stad. En zeker niet op een extreem geïsoleerde plek, in een kleine hut, op bijna 80° NB, tussen sneeuw en ijs, met hongerige ijsberen als naaste buren.
Omslag bij een Engelse vertaling uit 1954
Tussen de grote aantallen expeditieverslagen naar poolgebieden geschreven door mannen, valt dit boek op. Ritter schrijft anders. Minder over feitelijkheden, meer over indrukken. Minder over overleving meer over beleving. Ze voert niet alleen strijd met de allesoverheersende Arctische elementen – het onderwerp van al die expeditieverslagen – maar ze voert net zo hard strijd met de overweldigende indrukken die de Arctische natuur afvuurt op een mensenbrein. Zo schrijft ze dat de mens eigenlijk een instrument is waarop de natuur zijn melodieën speelt.
Schilderen met woorden
Daar waar Elise duidelijk maakt dat zij (als onderwijzeres) haar lezers graag bij de hand neemt op een reis door het andere Parijs, het hun onbekende Parijs – een Parijs dat zij waarschijnlijk nooit zullen bezoeken; stelt Christiane ook onomwonden dat er een andere Arctis, een ander Spitsbergen bestaat, dan de feitelijkheden opgesomd in de naslagwerken te vinden in bijna elke Europese bibliotheek. Ze ziet het als haar taak om die lacune te vullen. En in die missie lijkt ze geslaagd. Nu tachtig jaar na dato wordt haar boek nog steeds vertaald en heruitgegeven.
Christiane Ritter is opgeleid aan een kunstacademie en in haar boek schildert zij in feite met woorden. Een schrijfstijl die haar in staat stelt om al die overweldigende impressies onder woorden te brengen. Wat dat betreft is het nu wachten op een kunstenaar die haar woorden van papier terug vertaalt naar canvas.
Virtuele tour door Ritters hut op Spitsbergen: https://www.spitsbergen-svalbard.com/photos-panoramas-videos-and-webcams/spitsbergen-panoramas/ritter-hut.html
Frieda van Essen
26 januari 2019